اسماعیل خان بابائی

مثلاً وقتي ليوان آب را روي فرش مي ريزد يا نمره كمي مي آورد يا با خواهر و برادرش دعوا مي كند يا خواسته هايي را تكرار مي كند ما مدام به او بگوييم آدم بدي است!
در واقع كل وجود او را به جاي كار بدش زيرسئوال برده ايم.

2- به بچه ها بگوييم دختر و پسر خوبي هستند!
تعجب نكنيد، همانقدر كه گفتن بچه بد ممكن است لطمه زننده باشد گفتن بچه خوب هم ضربه زننده است.
مثلاً وقتي به بچه مي گوييم:« وقتي اسباب بازيهايت را جمع مي كني، بچه خوبي مي شوي و مامان ازت راضي است»
يا مثلاً مي گوييم وقتي سر وقت مشق هايت را مي نويسي مامان دوستت داره»
بچه فكر مي كند: من در صورتي خوبم كه رفتاري مطابق ميل اطرافيان داشته باشم و اين بچه وقتي مطابق كاري كه به او ديكته كرده اند عمل نمي كند احساس حقارت مي كند در واقع يادمان باشد:
بچه ما با يك كارخوب، خوب نمي شود و بايك كار بد بچه احمق و بدي نمي شود.

3- تمام وقت مثل ناظم مدرسه از بچه مچ گيري كردن و كارهاي زشت را به او گوشزد كردن
استدلال ما پدر و مادر ها اين است كه اگر مدام مواظب بچه ها نباشيم آنها منحرف مي شوند . اين مدام بالا سربچه بودن قدرت تصميم گيري را از او مي گيرد، ضمن اينكه وقتي فقط كارهاي بد را به او گوشزد مي كنيم، نسبت به توانمنديهاي خود دچار شك و ترديد مي شود و فكر مي كند كسي آنها را دوست ندارد. بجه هايي كه مدام از آنها انتقاد مي شود به ديگران به چشم دشمن نگاه مي كنند . ضمن اينكه فكر مي كنند هيچ نقطه مثبتي ندارند.

4- بچه ها را به اسامي خودماني ناميدن مثل كوتوله، خنگ، دست و پا چلفتي ، شلخته و ....
اين القاب باعث يك تصوير منفي پايدار كودك از خودش مي شود و در بزرگسالي هم براي او مرور مي شود.

5- مقايسه كردن كودكان با بچه هاي ديگر
اگر مدام بچه ها را با دختر خاله، پسر عمو و بچه همسايه يا خواهر و برادر خودش مقايسه كنيم او فكر مي كند فقط در صورتي كه مثل آنها باشد انسان كاملي است.
اين مقايسه باعث مي شود از فرد طرف مقابل متنفر شود، رفتارهاي بد طرف مقابل را به ياد شما بياورد
مثلاً بگويد خوبه منم مثل اون مدام با دوستام بروم بيرون؟
و احساس كند شما اورا دوست نداريد و كودك مورد مقايسه را بيشتر قبول داريد و يا دوست داريد .
سئوال: آيا هريك از ما دوست داريم همسرمان مارا با يك زن يامرد ديگر مقايسه كند؟
مثلاً‌به ما به عنوان يك زن بگويد از خواهرت ياد بگير ببين چه دست پختي دارد؟
آيا براي يك مرد خوشايند است همسرش به او بگويد: از برادر من ياد بگير ببين چقدر زرنگه؟

6- خودداري از دادن مسئوليت به فرزندان
به جاي بچه ها كار كردن و فكر كردن، احساس ارزشمندي و اعتماد به نفس را در آنها كم مي كند.
اگر پيوسته كارهاي بچه ها را براي آنها انجام دهيد مثلاً كيف مدرسه او را آماده كنيد، اسباب بازيهايش را مرتب كنيد و ... كم كم آنها به اين روند عادت مي كنند و واقعاً تا كي مي توانيد ادامه دهيد و كارهاي فرزندتان را براي او انجام دهيد؟
وقتي همه كارهاي كودك را برايش انجام مي دهد خودتان يكدفعه در نوجواني به خود مي آييد و يكدفعه كودك را سرزنش مي كنيد كه چرا هيچ كارش را خودش انجام نمي دهد؟
غافل از اينكه شما اورا به اين روند عادت داده ايد.
به جاي بچه ها كار انجام دادن باعث مي شود كه او فكر كند: قادر نيست كاري را به تنهايي انجام دهد و كودك ما به تواناييهاي خودش شك مي كند.
آيا مي توانيد به ياد بياوريد كه كودكتان،
در 2 سالگي خودش مي خواست كه غذا بخورد و در 5 سالگي بايد دنبالش راه برويد و غذاي او را به دهانش بگذاريد فكر مي كنيد چه عاملي باعث اين تغيير شده است؟

7- سرزنش و ملامت كودك هنگام ارتكاب اشتباه، وقتي بچه كار اشتباهي مي كند و شما مدام او را به باد انتقاد مي گيريد او عصبي و ناراحت مي شود و حالت دفاعي به خود مي گيرد و مدام مي خواهد از كار خودش دفاع كند. وقتي مدام انتقاد مي كنيد او فرصت فكر كردن روي كار اشتباهش را پيدا نمي كند. يادتان باشد همه ما وقتي سرزنش مي شويم عصبي مي شويم، مي خواهيم از خودمان و كارمان دفاع كنيم و فكر مي كنيم ديگران ما را درك نكردند، ضمناً فرصت نمي كنيم فكر كنيم اشتباهمان كجا بوده و چگونه بايد آنرا جبران كنيم.

8- به جاي بچه ها جواب دادن وقتي بجاي بچه اي كه اسمش يا سنش از او سئوال شده جواب مي دهيد، او احساس ارزشمندي و حس وجود داشتن را از دست مي دهد. او باخود فكر مي كند كه من بچه ام و نمي دانم چطور بايد حرف بزنم.

 

مليحه عرشي (دکتری مددکاری اجتماعی)، ميترا عبدالحميدي (روانشناس بالینی)
منبع براي مطالعه بيشتر:
چگونه فرزندان خوشبختي داشته باشيم، ترجمه توران مالكي، نشر رشد